ఆపరేషన్ కగార్, భారత ప్రభుత్వం 2024 జనవరిలో ప్రారంభించిన ఒక పెద్ద ఎత్తున నక్సలైట్ (మావోయిస్టు) వ్యతిరేక ఆపరేషన్. ఛత్తీస్‌గఢ్, తెలంగాణ, మహారాష్ట్ర, జార్ఖండ్ వంటి రాష్ట్రాల్లోని దండకారణ్య ప్రాంతంలోని కర్రెగుట్ట హిల్స్ వంటి ఆదివాసీ జనాభా ఎక్కువగా నివసించే ప్రాంతాల్లో నిర్వహించబడుతోంది. ఈ ఆపరేషన్ యొక్క ప్రధాన లక్ష్యం 2026 నాటికి మావోయిస్టు ఉద్యమాన్ని పూర్తిగా నిర్మూలించడం, అయితే ఇది ఆదివాసీ సమాజాలపై తీవ్రమైన ప్రభావాన్ని చూపింది. ఈ ఆపరేషన్ ఆదివాసీల జీవనోపాధి, సాంస్కృతిక గుర్తింపు, మానవ హక్కులు, మరియు భద్రతపై సానుకూల మరియు ప్రతికూల ప్రభావాలను కలిగి ఉంది. ఈ అంశాలను క్రింద వివరంగా చర్చిస్తాను.
1. ఆదివాసీలపై ప్రతికూల ప్రభావాలు
a. పౌర మరణాలు, మానవ హక్కుల ఉల్లంఘనలు
బూటకపు ఎన్‌కౌంటర్లు: ఆపరేషన్ కగార్ సమయంలో, అనేక ఎన్‌కౌంటర్లలో అమాయక ఆదివాసీలు మావోయిస్టులుగా లేబుల్ చేయబడి హతమయ్యారని ఆరోపణలు ఉన్నాయి. ఉదాహరణకు, 2024 మే 12న బస్తర్‌లో 12 మంది గ్రామస్థులు తెండూఆకులు సేకరిస్తుండగా మావోయిస్టులుగా గుర్తించబడి కాల్చివేయబడ్డారు. అలాగే, 2024 జనవరి 1న బీజాపూర్‌లో ఆరు నెలల శిశువు, ఏడుగురు మైనర్లు డిస్ట్రిక్ట్ రిజర్వ్ గార్డ్ (DRG) దాడిలో మరణించారని నివేదికలు తెలిపాయి.
లైంగిక వేధింపులు: ఆదివాసీ మహిళలపై భద్రతా బలగాలు లైంగిక వేధింపులకు పాల్పడిన ఆరోపణలు ఉన్నాయి. 2024 ఏప్రిల్ 2న బీజాపూర్‌లో జరిగిన ఒక ఎన్‌కౌంటర్‌లో, కమ్లీ కుంజం అనే బధిర ఆదివాసీ యువతిని ఆమె ఇంటి నుండి లాగి, హింసించి, హతమార్చినట్లు నివేదికలు తెలిపాయి.
మానవ హక్కుల ఉల్లంఘనలు: రివల్యూషనరీ రైటర్స్ అసోసియేషన్ (విరసం), ఇతర పౌర హక్కుల సంస్థలు, ఈ ఆపరేషన్‌ను ఆదివాసీలపై “నరమేధం”గా వర్ణించాయి, ఇది రాజ్యాంగ హక్కులను ఉల్లంఘిస్తుందని ఆరోపించాయి.
b. ఆదివాసీల భూ వివాదాలు, వలసలు
కార్పొరేట్ ప్రయోజనాలు: ఆపరేషన్ కగార్ బస్తర్ వంటి ఖనిజ సంపద అధికంగా ఉన్న ప్రాంతాల్లో తీవ్రంగా నిర్వహించబడుతోంది, ఇక్కడ బాక్సైట్, ఇనుప ఖనిజం, బొగ్గు వంటి వనరులు అధికంగా ఉన్నాయి. ఈ ఆపరేషన్ ఆదివాసీలను వారి సాంప్రదాయ భూముల నుండి తొలగించి, కార్పొరేట్ సంస్థలకు ఖనిజ తవ్వకాల కోసం దారి సుగమం చేస్తోందని విమర్శకులు ఆరోపిస్తున్నారు. ఛత్తీస్‌గఢ్ యొక్క వార్షిక ఖనిజ ఉత్పత్తి విలువ రూ. 25,000-30,000 కోట్లుగా ఉంది, దేశంలోని ఇనుప ఖనిజం, టిన్ ఖనిజ నిల్వలలో దాదాపు మూడింట ఒక వంతు ఈ రాష్ట్రంలో ఉంది.
వలసలు: ఆపరేషన్ కగార్ సమయంలో భద్రతా బలగాలు గ్రామాలను ఖాళీ చేయమని ఆదేశించడం, డ్రోన్ దాడులు, బాంబు దాడుల వల్ల ఆదివాసీలు తమ గ్రామాలను విడిచి పొరుగు రాష్ట్రాలకు లేదా శరణార్థి శిబిరాలకు వలస వెళ్లవలసి వచ్చింది. ఇది వారి జీవనోపాధిని, సాంస్కృతిక గుర్తింపును తీవ్రంగా దెబ్బతీసింది.
భూమి హక్కుల ఉల్లంఘన: ఆదివాసీల భూమి హక్కులను రక్షించే ఫారెస్ట్ రైట్స్ యాక్ట్ (2006), Panchayat (Extension to Scheduled Areas) Act (PESA) ఉల్లంఘనలు ఈ ఆపరేషన్ సమయంలో నమోదయ్యాయి. ఆదివాసీల సమ్మతి లేకుండా ఖనిజ తవ్వకాల కోసం భూమిని స్వాధీనం చేసుకుంటున్నారని ఆరోపణలు ఉన్నాయి.
c. సామాజిక-సాంస్కృతిక దెబ్బ
జీవన విధానంపై దాడి: ఆదివాసీలు అడవులపై ఆధారపడి జీవిస్తారు, వారు తెండూ ఆకులు, ఔషధ మొక్కలు, ఇతర అటవీ ఉత్పత్తులను సేకరిస్తారు. ఆపరేషన్ కగార్ సమయంలో అడవుల్లో భద్రతా బలగాల భారీ సమీకరణ, డ్రోన్ దాడులు, బాంబు దాడులు వారిని అడవులకు వెళ్లకుండా అడ్డుకున్నాయి, దీనివల్ల వారి ఆర్థిక స్థితి దిగజారింది.
సాంస్కృతిక గుర్తింపు నష్టం: సైనిక కార్యకలాపాలతో వారి సాంప్రదాయ పద్ధతులు మరియు వేడుకలకు అంతరాయం కలిగింది. దీని వలన వారి సాంస్కృతిక గుర్తింపు గణనీయంగా తగ్గింది
భయం మరియు మానసిక ఒత్తిడి: భద్రతా బలగాల నిరంతర సమీకరణ, డ్రోన్ దాడులు, బాంబు దాడులు ఆదివాసీలలో భయాందోళనలను సృష్టించాయి, ఇది వారి మానసిక ఆరోగ్యంపై తీవ్ర ప్రభావం చూపింది. ఉదాహరణకు, అబుజ్‌మాద్‌లో 35,000 మంది ఆదివాసీల మధ్య 10,000 మంది భద్రతా సిబ్బంది ఉన్నారు, ఇది ప్రతి ఏడుగురు నివాసితులకు మూడు మంది సైనికుల నిష్పత్తిని సూచిస్తుంది.
d. ఆర్థిక పతనం
జీవనోపాధి నష్టం: ఆదివాసీలు అడవీ ఉత్పత్తులు, వ్యవసాయం, చిన్న ఎత్తున వ్యాపారాలపై ఆధారపడతారు. ఆపరేషన్ కగార్ వల్ల గ్రామాలు ఖాళీ చేయబడటం, అడవులకు ప్రవేశం నిషేధించబడటం వల్ల వారి ఆర్థిక స్థితి దిగజారింది. ఇది ఆదివాసీలను పేదరికంలోకి నెట్టివేసింది.
పునరావాసం లోపాలు: గనుల తవ్వకం కోసం భూమి స్వాధీనం చేసుకున్నప్పుడు, ఆదివాసీలకు తగిన పునరావాసం, పరిహారం అందించబడలేదని ఆరోపణలు ఉన్నాయి, దీనివల్ల వారు ఆర్థికంగా అస్థిరంగా మారారు.
2. ఆదివాసీలపై సానుకూల ప్రభావాలు (ప్రభుత్వ దృక్కోణం)
ప్రభుత్వం ఆపరేషన్ కగార్ ఆదివాసీలకు దీర్ఘకాలిక ప్రయోజనాలను అందిస్తుందని వాదిస్తోంది, అయితే ఈ వాదనలు విమర్శలను ఎదుర్కొంటున్నాయి.
a. అభివృద్ధి అవకాశాలు
మౌలిక సదుపాయాలు: ఆపరేషన్ కగార్ మావోయిస్టు ప్రభావాన్ని తగ్గించడం ద్వారా రోడ్లు, విద్యుత్, పాఠశాలలు, ఆసుపత్రులు వంటి మౌలిక సదుపాయాలను ఆదివాసీ ప్రాంతాలకు విస్తరించడానికి దారి తీస్తుందని ప్రభుత్వం పేర్కొంది. ఉదాహరణకు, 2015లో 106 జిల్లాలు నక్సల్ ప్రభావితంగా ఉండగా, 2025 నాటికి ఇవి 6 జిల్లాలకు తగ్గాయని ప్రభుత్వం వాదిస్తోంది.
ఆర్థిక అవకాశాలు: మావోయిస్టు హింస తగ్గడం వల్ల ఆదివాసీలకు ఉపాధి అవకాశాలు, మార్కెట్ ప్రవేశం పెరుగుతాయని ప్రభుత్వం ఆశిస్తోంది. ఉదాహరణకు, ఖనిజ తవ్వకం ప్రాజెక్టులు స్థానికులకు ఉపాధిని అందించవచ్చని చెబుతున్నారు, అయితే ఈ ఉపాధి తరచుగా నైపుణ్యం లేని శ్రామికులకు మాత్రమే పరిమితం అవుతుంది.
b. మావోయిస్టు దోపిడీ నుండి రక్షణ
దోపిడీ తగ్గింపు: మావోయిస్టులు ఆదివాసీల నుండి బలవంతంగా నీటి సరఫరా, ఆహారం, ఆశ్రయం వంటి వనరులను సేకరిస్తారని, వారిని బలవంతంగా తమ గెరిల్లా బృందాల్లో చేరమని ఒత్తిడి చేస్తారని ప్రభుత్వం ఆరోపిస్తోంది. ఆపరేషన్ కగార్ మావోయిస్టు ప్రభావాన్ని తగ్గించడం ద్వారా ఆదివాసీలను ఈ దోపిడీ నుండి రక్షిస్తుందని వాదిస్తోంది.
లొంగుబాటు విధానం: ప్రభుత్వం “ఉదారమైన లొంగుబాటు విధానం”ను అమలు చేస్తోంది, దీని కింద గత దశాబ్దంలో 7,500 మంది నక్సలైట్లు లొంగిపోయారని పేర్కొంది. ఈ విధానం ఆదివాసీ యువతకు హింసాత్మక జీవనం నుండి బయటపడి, సాధారణ జీవితంలో చేరే అవకాశాన్ని అందిస్తుందని చెబుతున్నారు.
3. సమాజం మరియు రాజకీయ స్పందన
ఆదివాసీ సంఘాలు మరియు పౌర హక్కుల సంస్థలు: విరసం, హ్యూమన్ రైట్స్ ఫోరం, ఆదివాసీ హక్కుల నాయకులు ఆపరేషన్ కగార్‌ను “ఆదివాసీలపై జాతి నిర్మూలన”గా విమర్శించారు, ఇది కార్పొరేట్ ప్రయోజనాలకు సేవ చేస్తుందని, హిందుత్వ ఎజెండాను ప్రోత్సహిస్తుందని ఆరోపించారు. వారు ఈ ఆపరేషన్‌ను నిలిపివేసి, శాంతి చర్చలు ప్రారంభించాలని డిమాండ్ చేశారు.
రాజకీయ నాయకులు: తెలంగాణ మాజీ ముఖ్యమంత్రి కె. చంద్రశేఖర్ రావు (KCR) ఈ ఆపరేషన్‌ను “అన్యాయం”, “ప్రజాస్వామ్య విరుద్ధం” అని విమర్శించారు, ఆదివాసీలు మరియు యువత హతమవుతున్నారని ఆరోపించారు. అతను మావోయిస్టులతో శాంతి చర్చలు జరపాలని కేంద్రాన్ని కోరాడు. అలాగే, CPI(M) మరియు ఇతర వామపక్ష పార్టీలు ఈ ఆపరేషన్‌ను ఆదివాసీలపై దమనకాండగా విమర్శించాయి.
స్థానిక నిరసనలు: ఖమ్మం, హనుమకొండ, హైదరాబాద్ వంటి ప్రాంతాల్లో ఆదివాసీ సంఘాలు, ప్రజాస్వామ్య హక్కుల సంస్థలు నిరసనలు, ర్యాలీలు నిర్వహించాయి, ఆపరేషన్ కగార్‌ను నిలిపివేయాలని, సుప్రీం కోర్టు సుమోటోగా ఈ విషయాన్ని తీసుకోవాలని డిమాండ్ చేశాయి.
4. విశ్లేషణ మరియు సవాళ్లు
సామాజిక-ఆర్థిక సమస్యల పరిష్కారం అవసరం: ఆదివాసీలు నక్సలిజానికి మద్దతు ఇవ్వడానికి ప్రధాన కారణం భూమి వివాదాలు, పేదరికం, అభివృద్ధి లేమి, మరియు సామాజిక అసమానతలు. ఆపరేషన్ కగార్ ఈ సమస్యలను పరిష్కరించకుండా కేవలం సైనిక చర్యలపై దృష్టి సారిస్తోందని విమర్శకులు ఆరోపిస్తున్నారు, ఇది ఆదివాసీలలో ప్రభుత్వంపై అపనమ్మకాన్ని మరింత పెంచుతోంది.
శాంతి చర్చల అవసరం: మావోయిస్టు సెంట్రల్ కమిటీ స్పోక్స్‌పర్సన్ అభయ్, ఆపరేషన్ కగార్‌ను నిలిపివేస్తే శాంతి చర్చలకు సిద్ధంగా ఉన్నామని ప్రకటించాడు, కానీ ప్రభుత్వం ఈ ప్రతిపాదనను తిరస్కరించింది. సైనిక చర్యలను కొనసాగిస్తోంది.
అంతర్జాతీయ దృష్టి: ఆపరేషన్ కగార్ ఆదివాసీలపై చూపిన ప్రభావం అంతర్జాతీయ మానవ హక్కుల సంస్థల దృష్టిని ఆకర్షించింది, వారు ఈ ఆపరేషన్‌ను స్వతంత్రంగా విచారించాలని డిమాండ్ చేశారు.
5. సిఫార్సులు
ఆదివాసీలపై ఆపరేషన్ కగార్ యొక్క ప్రతికూల ప్రభావాన్ని తగ్గించడానికి క్రింది చర్యలు సహాయపడవచ్చు:
స్వతంత్ర విచారణ: ఎన్‌కౌంటర్లు, మానవ హక్కుల ఉల్లంఘనలపై స్వతంత్ర న్యాయ విచారణ నిర్వహించడం.
శాంతి చర్చలు: మావోయిస్టులతో శాంతి చర్చలు ప్రారంభించడం, ఆదివాసీల ఫిర్యాదులను పరిష్కరించడం.
భూమి హక్కుల రక్షణ: ఫారెస్ట్ రైట్స్ యాక్ట్ మరియు PESA చట్టాలను ఖచ్చితంగా అమలు చేయడం, ఆదివాసీల భూమి హక్కులను రక్షించడం.
అభివృద్ధి కార్యక్రమాలు: ఆదివాసీ ప్రాంతాల్లో విద్య, ఆరోగ్యం, ఉపాధి అవకాశాలను పెంచే కార్యక్రమాలను అమలు చేయడం.
సాంస్కృతిక గుర్తింపు రక్షణ: ఆదివాసీ సంస్కృతి, సంప్రదాయాలను గౌరవించడం, వారి జీవన విధానాన్ని కాపాడడం.
ముగింపు
ఆపరేషన్ కగార్ మావోయిస్టు ఉద్యమాన్ని అణచివేయడంలో కొంత విజయం సాధించినప్పటికీ, ఆదివాసీ సమాజాలపై దాని ప్రభావం ఎక్కువగా ప్రతికూలంగా ఉంది. పౌర మరణాలు, భూమి వివాదాలు, జీవనోపాధి నష్టం, సాంస్కృతిక గుర్తింపు క్షీణత వంటి సమస్యలు ఆదివాసీలలో ప్రభుత్వంపై అపనమ్మకాన్ని పెంచాయి. ప్రభుత్వం సైనిక చర్యలతో పాటు సామాజిక-ఆర్థిక సమస్యలను పరిష్కరించడంపై దృష్టి సారించి, శాంతి చర్చలకు అవకాశం ఇస్తే, ఆదివాసీలకు న్యాయం చేయడంతో పాటు దీర్ఘకాలిక శాంతిని స్థాపించే అవకాశం ఉంది.
